Ο Θεσμός της Διαμεσολάβησης και η δυναμική παρουσία του στην νομική πραγματικότητα του τόπου μας, δημιουργεί πηγή αναζήτησης και συζήτησης. Πως θα μπορούσε να βρει έναυσμα για να επιτύχει όταν στηρίζεται σε μια διαφορετική λογική και νοοτροπία όπου οι διαφορές επιλύονται με διαπραγμάτευση και διάλογο των μερών; σε ποιες μορφές κοινωνικής συμβίωσης θα μπορούσε να αντικατοπτριστεί; πως μια τέτοια καινοτόμα πρακτική αντανακλάτε στην κοινωνία και στις ανθρώπινες συμπεριφορές;
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι σε παλαιότερων χρόνων κοινωνίες εντοπίζονται δείγματα κουλτούρας που προωθούσε την αποφυγή συγκρούσεων και την επίλυση διαφορών μέσω ειρηνικής διαπραγμάτευσης. Και αυτό φαίνεται να είναι και το κλειδί για την ευδοκίμηση οποιουδήποτε θεσμού ή πρακτικής δια των οποίων η επίλυση μιας διαφοράς γίνεται με διάλογο και συζήτηση, σύμφωνα με την βούληση των μερών και χωρίς την επιβολή κάποιας λύσης από τρίτο πρόσωπο. Αν δεν υπάρχει τέτοια φιλοσοφία σε μια κοινωνία, δύσκολα μπορεί να αναπτυχθεί θεσμός και πρακτική με τέτοια χροιά.
Στην κοινωνική συμβίωση, πολλές είναι οι σχέσεις και οι συναλλαγές οι οποίες χρίζουν ιδιαίτερης μεταχείρισης και προκαλούν διαφωνίες, των οποίων η επίλυση είναι πιο εύκολο, πιο αποτελεσματικό και πιο ανώδυνο να επιδιωχθεί μέσω μιας ειρηνικής διαδικασίας με κύριο στοιχείο της την διαπραγμάτευση των μερών και τον εντοπισμό λύσης στις θέσεις και στην βούληση τους. Πόσο μάλλον όταν η διαδικασία αυτή αποδίδει γρήγορα και άμεσα αποτελέσματα. Σε αυτή την κατηγορία σχέσεων και συναλλαγών υπάγονται και οι οικογενειακές και εργασιακές σχέσεις, οι εμπορικές και επιχειρηματικές συναλλαγές. Πόσο αποτελεσματικότερο θα ήταν να αποφασίζουν δύο πρώην σύζυγοι για την διατροφή του τέκνου τους από κοινού, με βάση τα δεδομένα που αυτοί γνωρίζουν περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, χωρίς να αναλωθούν ή να αναλώσουν το τέκνο τους σε μια δικαστική διαδικασία, όντας φίλοι και όχι εχθροί. Πόσο αποδοτικότερο θα ήταν για δύο εργαζόμενους και για τον εργοδότη τους να επιλύουν μια διαφορά ειρηνικά και γρήγορα, αποκαθιστώντας έτσι την ομαλότητα στην καθημερινότητα τους, επανακτώντας την ψυχική τους ηρεμία και επαναφέροντας τα υψηλά επίπεδα της παραγωγικότητας τους. Πόσο ευκολότερο και πιο συμφέρον θα ήταν για έναν επιχειρηματία να επιλύει τη διαφορά του με έναν σημαντικό συνεργάτη του άμεσα και αποφεύγοντας μια χρονοβόρα δικαστική διαμάχη που πιθανόν να οδηγήσει σε ρήξη στη σχέση και στη συνεργασία τους.
Η συνύπαρξη της ανάγκης για επίλυση διαφορών με διαδικασίες που προάγουν τη διαπραγμάτευση, το διάλογο και τον σεβασμό στη βούληση των μερών αλλά και της ανάγκης για ύπαρξη κοινωνικής νοοτροπίας που να ευνοεί την επίλυση διαφορών με τέτοιες βάσεις και την ευδοκίμηση θεσμών και πρακτικών με αυτή την φιλοσοφία, αδιαμφισβήτητα οδηγεί στο συμπέρασμα ότι είναι απαραίτητο σε κάθε κοινωνία, και εν προκειμένω στην ελληνική κοινωνία, να καλλιεργείται μια κουλτούρα και ένα είδος κοινωνικής συμπεριφοράς που διαφοροποιείται ως προς την αντίληψη, αντιμετώπιση και διαχείριση των διαφορών, ως προς την επίλυση τους με εναλλακτικό και κυρίως ειρηνικό τρόπο. Έτσι θα γίνει ευκολότερα αποδεκτός, θα επιτύχει και θα αποδώσει καλύτερα αποτελέσματα και ο Θεσμός της Διαμεσολάβησης, στα πλαίσια μάλιστα της σημερινής κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής πραγματικότητας όπου απαιτείται απελευθέρωση των αγορών και εύρυθμη λειτουργία των καθημερινών, επαγγελματικών και προσωπικών σχέσεων και επιδιώκεται η αποφυγή εντάσεων.
Τρόποι για την δημιουργία της αναφερόμενης πιο πάνω κουλτούρας είναι η υλοποίηση προγραμμάτων ενημέρωσης πολιτών, προγραμμάτων εκπαίδευσης των άμεσα εμπλεκόμενων στον τομέα απονομής δικαιοσύνης, δικηγόρων και δικαστών, και, για βαθύτερα και μακροχρόνια αποτελέσματα, η επιδίωξη επαφής της νέας γενιάς με τα εν λόγω ζητήματα μέσω προγραμμάτων σχολικής διαμεσολάβησης. Απαιτείται ευαισθητοποίηση και ισχυρή θεσμική και έμπρακτη υποστήριξη από όλους για να λειτουργήσει αυτό το μοντέλο επίλυσης διαφορών και να αποδώσει όλα τα θετικά του στοιχεία και αποτελέσματα.
Συμπερασματικά, η Διαμεσολάβηση πρέπει να είναι φιλοσοφία ζωής και η επικέντρωση στα συμφέροντα και στις ανθρώπινες ανάγκες των μερών πρέπει να διακατέχει πρωτεύοντα ρόλο σε μια σχέση και διαφωνία, έτσι ώστε ο Θεσμός να γίνει κτήμα και βίωμα της ελληνικής κοινωνίας ως ένας πραγματικά αποτελεσματικός τρόπος επίλυσης διαφορών.
Δρ. Αλεξία Κουκκουλλή
LL.B., IALS Arb, MPhil (UoL), HLS, MBA (EUC), PhD (UoL)
Δικηγόρος Ελλάδος (παρ` Αρείω Πάγω & παρά τω ΣτΕ) & Κύπρου
Διαπιστευμένη Διαμεσολαβητής και Εκπαιδεύτρια Διαμεσολαβητών
Διαιτητής – Negotiator
