Η μετατροπή της Επιθεώρησης εργασίας σε ανεξάρτητη αρχή έχει ως αποτέλεσμα την διοικητική και οικονομική ανεξαρτησία της λειτουργώντας σύμφωνα με τα πρότυπα που καθορίζονται από την Εθνική Αρχή Διαφάνειας. Δεν υπόκειται σε έλεγχο ή εποπτεία από κυβερνητικά όργανα, κρατικούς φορείς ή άλλες διοικητικές αρχές και υπόκειται μόνο σε κοινοβουλευτικό έλεγχο, σύμφωνα με τα οριζόμενα στον Κανονισμό της Βουλής.
Μέρος των κύριων αρμοδιοτήτων της θα είναι ο έλεγχος για την τήρηση και εφαρμογή των διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας, ιδίως σχετικά με τους όρους και τις συνθήκες εργασίας, τα χρονικά όρια εργασίας, την αμοιβή ή άλλες παροχές, την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων, τους ειδικούς όρους και συνθήκες εργασίας κ.α. Επιπλέον θα ελέγχει τους όρους κάθε είδους συλλογικών συμβάσεων εργασίας αλλά και των διατάξεων της ασφαλιστικής νομοθεσίας της σχετικής με την ασφαλιστική κάλυψη των εργαζομένων, την αδήλωτη εργασία και την παράνομη απασχόληση.
Η Επιθεώρηση Εργασίας θα μπορεί να ερευνά οποιαδήποτε ώρα κατά τη διάρκεια της ημέρας ή της νύχτας τους χώρους εργασίας, όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο, χωρίς προειδοποίηση προς τον εργοδότη, και θα έχει άμεση πρόσβαση σε οποιοδήποτε από τα βιβλία, έγγραφα, αρχεία και κάθε άλλου είδους στοιχείο της επιχείρηση. Μάλιστα για όποιον εργοδότη ή αρνείται την είσοδο και πρόσβαση ή την παροχή στοιχείων ή πληροφοριών ή παρέχει ανακριβείς πληροφορίες ή στοιχεία θα επιβάλλονται διοικητικές κυρώσεις. Επιπλέον η Ανεξάρτητη αρχή ευθύνεται για την ερευνά των αιτιών και των συνθηκών σημαντικών και θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων. Ακόμη, η Ανεξάρτητη Αρχή θα είναι αρμόδια για την καταπολέμηση της βίας και της παρενόχλησης στον χώρο της εργασίας αλλά θα αναλαμβάνει και ελεγκτικό ρόλο όσον αφορά την προστασία της μητρότητας και των διατάξεων περί ισορροπίας επαγγελματικού, οικογενειακού και προσωπικού βίου.
Η Ανεξάρτητη Αρχή Επιθεώρησης Εργασίας θα έχει ετήσιο στόχο ελέγχων και σε συνδυασμό με το γεγονός ότι αποτελεί πλέον ανεξάρτητη αρχή και ότι δεν χρειάζεται να λογοδοτεί σε άλλους κρατικούς φορείς σκοπός είναι να αυξηθεί η παραγωγικότητα και η αποτελεσματικότητα καθώς μειώνεται η γραφειοκρατία και δίνεται η δυνατότητα στην Επιθεώρηση Εργασίας να εστιάσει περισσότερο στα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει.
